AYMARA KULLAKANAKAXA AMPARAMPI P’ITAÑA UKHAMARAKI SAWUÑA YATIPXI

El Alto, 26 Mayo (EAN).-Aymara kullakanakaxa amparampi p’itaña, sawuña khusa yatipxi. Chiqasa jisk’a imilla wawatpachawa taykanakaxa wawanakaparu ukanaka lurapxañapataki yatichapxi. Ukatawa juk’ampachasa nayra maranakanxa tawaqunakaxa jaqichasiñaru puripxana ukhaxa chiqasa jupanakaxa uka sawutanaka, p’itatanaka yatisina uñacht’ayapxana. Jichhurunakaxa uka amtanakaxa chhaqhatakjamakiwa, kunatixa mä juk’anikiwa kullakanakatxa ukhama p’itaña sawuña yatipxi.

Jiwasaxa aruskiptanwa kawkiri kullakanakatixa khaysa suyu Pacajes tuqina qamasipki jupanakampi. Qhanachapxistuwa kunjamasa Bartolina Sisa sata organización social tuqinkasinxa máquinampi ukhamaraki amparampi sawuñanaka, p’itañanaka yatintañataki ch’amanchata utjatapata.

Aksatxa aruskiptanwa kullaka Ancelma Mamani jupaxa sawayiwa: “ nanakaxa ukhama yatintasinxa p’itaptwa allpachu, qarwa, iwija juk’ampi t’arwanakata. Kunaymana isinakawa lurataxa ukatsti yaqhipachaxa maquinampisa luratarakiwa. Ukhamakipanxa nanakaxa janiwa kunjamatsa kawkharusa uka p’itatanaka, sawutanaka alxaña yatipkti, ukatawa aka tuqita markasana irpirinakaru yanapa mayipta”.

Kullaka Pelagia Andrade pachpa suyunkiristi qhananchistuwa: “ amparampi lurasinxa uka allpachu, qarwa, iwija t’arwata luratanakaxa mä chumpaxa mä paqa urunakana (semana) jiksuta, mä chalinaxa kimsa uruna tukuyata, wantisanakasti mä uruna tukt’ayataxa. Ukampisa maquinampi lurañaxa juk’ampi jasakiwa juk’a pachanakanakwa tukuyataxa, mä chumpxa pä uruna jiksnaxa. Ukatxa saña munaraktwa ukha pachanxa isinakaxa t’arwata qapusina, k’anthisina, p’itasina tukuyatawa.”.

QILLQIRI: MARY TUCO